3.8.2009

DOĞALDIR, AĞZI OLAN KONUŞUR

İnsanoğlunun ağzı torba değil ki dikesin. Herkes her şeyi diyor. Şöyle bir fikir cimnastiği yapalım. İçeriği ve katılanlar önemli değil, bir toplantıdasınız; konuşmadınız, konuşulanlara müdahele etmediniz, mütalaada bulunmadınız. Sizin için bazılarının söyleyeceklerini tahmin etmek güç değil:
Adam (kadın) boş. Ne söyleyesin ki...
… kendini beğenmiş. Nasıl da herkese havadan baktı. Bir tek söz söylemedi. Ukala.
Madem söyleyecek sözü yoktu, niye geldi ki buraya. Onun gül yüzüne mi aşığız biz?
Böyle sus puslara da gıcık olurum ha. Ayıp olmasın diye insan iki çift laf eder be.
Yukarıdakilere ya da onlara benzer söz söyleneceğini bildiğinizden, toplantıda olur olmaz konuştunuz diyelim. Konuşanlara müdahale ettiniz. Bazı söylenenlere onay verdiniz bazılarına karşı çıktınız. Suspus olduğunuz için aleyhinizde konuşanların şimdi de lehinizde konuşacağını sanıyorsanız büyük bir olasılıkla yanılıyorsunuz. Söyleyecekleri üç aşağı beş yukarı belli:
Sanırsın ki adam (kadın) derya(!) Vır vır vır hiç susmadı. Hani söyledikleri de bir şey olsa.
… kendini beğenmiş. Sanki her şey kendi biliyor. Ukala.
Başımı şişirdi mübarek. Ne çene var; her lafa maydonoz.
İkisinde de abartmış olabilir diye düşünebilirsiniz. Yani ya ağzını bir kez olsun açmamıştır, ya da durup dinlenmeden konuşmuştur. Ortayı tutturamamıştır. Gene değişmez. O zaman da söyleyecekleri şu olur belki:
Ağzından laf dirhemle çıkıyor …...nın, Öf be, fıtık etti.
Bazı insanlar vardır yaşamda, başkalarının kendisi için söyleyediklerini çok önemserler. Olumlular üzerinde durmazlar da pek, olumsuz bir şey söylenince üzülürler, kahrolurlar. Yemekten içmekten kesilirler. “ Takma kafana, o kendisine baksın.” denilince de “ haklısın” demezler de “Ben hak ettim ama bunları “ derler.
Bir insanın, bir eserin, bir şeyin doğru ve yanlış yönlerini göstermek amacıyla yapılan değerlendirmeye eleştiri denir. Eleştiri (tenkit) rasyonel olmalıdır; yani akla uygun ve ölçülü olmalıdır. Laf olsun torba dolsun misali eleştiri yapılmamalıdır. Hele hele eleştiri yaparken çizmeden yukarı çıkmamaya azami dikkat edilmelidir. Dir de acaba öyle midir? Evet, eleştiri yol gösterici olur. İnsanların kendisine çeki düzen vermesine yardımcı olur. Gevşedi ise ya da dağıttı ise kendine gelmesine, toparlanmasına katkıda bulunabilir. Bu gerçeği bir tarafa koyduktan sonra da şu iki soruya cevap aramakta fayda vardır; 1-Eleştiren gerçekçi ve tarafsız mı? 2- Eleştiren konunun uzmanı mı yoksa kulaktan duymalarla oluşturduğu bilgilerle mi düşüncelerini ifade ediyor?
Eleştirilere hak ettiği değeri vermek için eleştiri yapanın konumuna, bizimle olan ilişkisine çevresindekilerin onun hakkındaki düşüncelerine dikkat etmek gerekir.
Sözün özü birileri seni gözetliyor. Yaptıkların hakkında laf söylemek için hazır kıta bekliyor.
Hakkında söylenenleri (yazılanları) süzgeçten geçirip gülünmesi gerekenlere gülebilmek bahtiyar olabilmek için gerekli.